ปรัชญาการศึกษา

คำถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่2

1.  การจัดการศึกษาที่ไม่มีปรัชญาเป็นแนวทางท่านเห็นด้วยหรือไม่อย่างไร จงอธิบาย

ตอบ  ไม่เห็นด้วย เพราะการศึกษาต้องมีแนวทางและหลักการในการศึกษา หากการศึกษาที่ไม่มีปรัชญาเป็นแนวทางก็จะไม่มีการพัฒนาคุณภาพของมนุษย์และมนุษย์ก็ไม่สามารถที่จะแก้ไขปัญหาได้

2.  ปรัชญากับการศึกษาท่านคิดว่ามีความสัมพันธ์กันอย่างไร
จงอธิบาย

ตอบ มีความสัมพันธ์กัน เพราะ ปรัชญาเป็นการมุ่งศึกษาเรื่องของความจริงสูงสุดในชีวิตทั้งในโลกและจักรวาล  ส่วนการศึกษาจะมุ่งศึกษาพฤติกรรมของมนุษย์และวิธีการพัฒนาของมนุษย์ให้มีความเจริญงอกงามของชีวิตที่มีสุข  เพราะฉะนั้นปรัชญากับการศึกษาควรผสมผสานเป็นหนึ่งเดียวกันเพื่อการกำหนดคุณค่าและรู้จักชีวิตของมนุษย์

3.จงวิเคราะห์การจัดการศึกษาของโรงเรียนหรือหน่วยงานที่เกี่ยวกับหลักสูตร การจัดเรียนการสอนและการบริการทางการศึกษา ว่ามีเรื่องอะไรบ้างที่ดำเนินการตามแนวคิดการศึกษาของปรัชญาจิตนิยม วัตถุนิยม ประสบการณ์นิยม อัตถิภาวนิยม

ตอบ โรงเรียนจะเน้นการพัฒนาทางด้านความคิดและจิตใจ  เพื่อเสริมสร้างและพัฒนาคุณภาพให้แก่ผู้เรียนสร้างความเจริญงอกงามทางด้านจิตใจหรือปรัชญาจิตนิยม,ด้านการเรียนการสอน

จะเน้นการใช้สื่อ(วัตถุนิยม) และกิจกรรมที่เกี่ยวข้อง  อาทิเช่น การฟัง,การจดจำคำบรรยายของครูอาจารย์,การอ่านหนังสือ,การค้นคว้าจากตำราและเอกสารทางด้านวิชาการต่างๆทั้งในห้องเรียนและห้องสมุด  ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของกระบวนการเรียนการสอน  และเป็นประสบการณ์สำหรับการนำไปใช้หรือประสบการณ์นิยม บทบาทของครูคือเป็นแม่พิมพ์  นั่นคือ เป็นต้นแบบที่ดีและเป็นตัวอย่างให้แก่ลูกศิษย์  ทั้งทางด้านความรู้และคุณธรรม ซึ่งสามารถถ่ายทอดในความรู้โดยผ่านสัญลักษณ์หรือความเป็นปัจเจกบุคคลหรืออัตถิภาวนิยม

4.  จงบอกหลักการของปรัชญากลุ่มอนุรักษ์นิยมคือ สารัตถนิยม

และนิรันตรนิยม เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร

ตอบ แตกต่างกัน เพราะสารัตถนิยมเป็นการผสมผสานระหว่างปรัชญาจิตนิยมและปรัชญาสัจนิยม  ส่วนนิรันตรรตนิยมเป็นความเชื่อทางฝ่ายศาสนาและฆราวาสมาผสมกัน ใช้ความคิดเชิงเหตุผลมาตัดสินในสิ่งต่างๆ

5.  จงบอกหลักการของปรัชญากลุ่มเสรีนิยม(liber view) คือ พิพัฒนาการนิยม(progressive)และปฏิรูปนิยม(reconstructionism) เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร

ตอบ เหมือนกัน โดยที่พิพัฒนาการนิยมอาศัยหลักการปรัชญาของการศึกษาสาขาประสบการณ์นิยม พื้นฐานมาจากปรัชญากลุ่มเสรีนิยม  ปฏิรูปนิยม อาศัยแนวความคิดของปรัชญาปฏิวัตินิยมและผนวกความคิดของปรัชญาพิพัฒนาการนิยมเข้าไปแทรกด้วย

6.  จงอธิบายว่า ความดี ความงาม เป็นสิ่งที่วัดได้หรือไม่ จงอธิบาย

ตอบ วัดได้ เพราะความดี คือ สิ่งที่กระทำออกมา ทั้งด้านทางกาย คือการกระทำ และจิตใจคือความคิดที่เรากระทำหรือแสดงออกมา  เป็นผลทางด้านที่จะก่อให้เกิดความสุขทั้งกับตัวของเราและผู้อื่น  เมื่อเราทำดีก็จะเกิดความงาม  แม้มันจะไม่ตายตัวหรือมีเกณฑ์การวัดความคิดแต่ความงามที่เกิดจากความดี หรือผลจากสิ่งดีที่เกิดขึ้นตามมา  ทั้งนี้ก็ต้องดูจากการกระทำของแต่ละบุคคลด้วย

7.  จงเขียนเรียงความเรื่อง โลกทัศน์ของข้าพเจ้าที่มีต่ออาชีพครู

ตอบ    “ครู คือ ผู้สร้างลูกศิษย์ไปสู่โลกใบใหญ่”

       ปัจจุบันผู้คนมักไม่เห็นความสำคัญทางด้านวิชาชีพครู เพราะอาจจะคิดว่าการประกอบอาชีพข้าราชการครูนั้นล้าสมัย  ประกอบกับในสังคมปัจจุบันที่มีการพัฒนาและนำไปสู่ความทันสมัยมากขึ้น  ผู้คนส่วนใหญ่จึงไปประกอบอาชีพที่มีความดูดีกว่าและมองข้ามถึงความสำคัญของการประกอบอาชีพครู

       แต่แท้จริงแล้ว  อาชีพข้าราชการครูถือเป็นอาชีพที่สำคัญอย่างยิ่ง  ครูคือแม่พิมพ์ของชาติ  หากเราไม่มีครูที่คอยเป็นผู้อบรมสั่งสอนก็จะไม่สามารถมีอาชีพนั้นๆขึ้นมาได้  ครูเป็นผู้อุทิศตนแก่ศิษย์ทุกคน เพราะครูเป็นผู้มีขันติ  มานะเพียรพยายาม  แม้จะเป็นอาชีพที่รายได้น้อยแต่มีภูมิฐานทางด้านอาชีพของตนเอง  ครูต้องคอยอบรมสั่งสอนดูแลลูกศิษย์  บางครั้งส่วนไหนไม่ทราบหรือมีส่วนบกพร่องของตัวเอง ครูนั้นก็จะต้องหาทางแก้ไขปัญหาเฉพาะแต่ละจุดแต่ละเรื่องแต่ครูก็ยังคงพยายามที่จะแสวงหาแนวทางที่จะแก้ไขปัญหาทุกสิ่งทุกอย่างที่เกี่ยวกับลูกศิษย์  รวมถึงต้องขัดเกลาด้านคุณธรรมแก่ลูกศิษย์  เพื่อการเข้าอยู่ร่วมกับสังคมกับการใช้ชีวิตที่ถูกต้อง  และยังคงช่วยแก้ปัญหาในด้านต่างๆแก่ลูกศิษย์ ทั้งด้านทุกข์ร้อนใจ

       ทุกอาชีพนั้นล้วนเป็นอาชีพที่สำคัญสำหรับมนุษย์ในโลกของเรา  แต่หน้าที่กับบทบาทต่างๆจะมีความแตกต่างกันไป  เพราะฉะนั้น ครูจึงเป็นอาชีพที่มีบทบาทต่อสังคมเป็นอย่างมาก ซึ่งสามารถเห็นจากการทำงานและการอุทิศตนเพื่อการกระทำต่างๆ

8.  ท่านคิดว่าปรัชญาตะวันตกที่เหมาะสมใช้เป็นแนวทางการจัดการศึกษาของไทยมากที่สุด  จงอธิบาย

ตอบ ปรัชญาปฏิรูปนิยม เพราะเป็นปรัชญาที่นำไปสู่การปฏิบัติและการพัฒนา  ซึ่งเหมาะสมแก่การศึกษาของไทยเป็นอย่างมากในปัจจุบัน

9.  ท่านคิดว่า พุทธปรัชญาจะมาพัฒนาการศึกษาของไทยได้หรือไม่ จงอธิบาย

ตอบ พุทธปรัชญาจะมาพัฒนาการศึกษาของไทยได้  เพราะ พุทธปรัชญาสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในทางที่ถูกต้อง  หากมีสติสัมปชัญญะ รู้จักนึกคิดมีเหตุผลก็ช่วยขัดเกลาจิตใจสู่การพัฒนาการศึกษาได้

10.  ท่านคิดว่าปรัชญาที่จัดการเรียนการสอนโดยยึดผู้เรียนเป็นสำคัญ

จงบอกชื่อและอธิบายการจัดการเรียนการสอนที่ยึดผู้เรียนเป็นสำคัญ

มีวิธีการจัดอย่างไร อธิบายยกตัวอย่าง

ตอบ ปรัชญาปฏิบัตินิยม  สอนให้ผู้เรียนลงมือปฏิบัติจริงในชีวิตจริงของผู้เรียน  สร้างศีลธรรมทางสังคม  สร้างความเสมอภาคและความเป็นธรรม  ผู้เรียนจะได้รับประสบการณ์และมีทักษะที่ดี สามารถสร้างสิ่งใหม่ๆได้

ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับการศึกษา

 คำถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่1

1.  จงประมวลผลความหมายของคำว่า “การศึกษา” 5 นิยาม     

ตอบ        1.พลาโต นักปราชญ์ชาวกรีก ได้กล่าวว่า การศึกษา หมายถึง ความสามารถที่จะทำให้ผู้เรียนรู้สึกเป็นสุขและเป็นทุกข์ได้ในโอกาสที่เหมาะสมและพัฒนาสิ่งที่เป็นความงามและสิ่งที่สมบูรณ์ทุกอย่าง ซึ่งผู้เรียนอาจทำให้เกิดได้

                2.พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 ได้ให้ความหมายคำว่า “การศึกษา” ว่า กระบวนการเรียนรู้เพื่อเจริญงอกงามของบุคคลและสังคมโดยการถ่ายทอดความรู้  การฝึก  การอบรม  การสืบสานทางวัฒนธรรม การสร้างสรรค์จรรโลกความก้าวหน้าทางวิชาการ  สร้างองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นจากการจัดสภาพแวดล้อมสังคม  การเรียนรู้และปัจจัยเกื้อหนุนให้บุคคลเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต

                3.เพลเล่อร์ นักมนุษยวิทยาอีกคนหนึ่งได้กล่าวเพิ่มเติมว่า การศึกษา เป็นกระบวนการที่ช่วยสร้างจิตใจ นิสัย และความสามารถทางกายให้แก่บุคคล

                4.สาโรช  บัวศรี กล่าวว่า การศึกษา คือ การงอกงามหรือพูดอีกที ก็คือ การจัดประสบการณ์ที่เหมาะสมให้แก่ผู้เรียน เพื่อผู้เรียนจะได้งอกงามขึ้นตามจุดประสงค์

                5.สปินเลอร์ นักมนุษยวิทยา กล่าวว่า การศึกษา หมายถึง กระบวนการถ่ายทอดวัฒนธรรม จะเป็นการมุ่งเน้นให้แต่ละคน มีความเป็นตัวของตัวเองในทุกๆด้าน  ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคม

2.  คำว่า การศึกษา คือ กระบวนการเรียนรู้ ท่านเห็นด้วยหรือไม่อย่างไร

จงอธิบาย

ตอบ        เห็นด้วย เพราะ การศึกษาคือกระบวนการพัฒนาทางด้านต่างๆเพื่อให้เรามีความรู้ ควาสามารถ และมีการเจริญงอกงามในทุกๆด้าน ทั้งทางด้านการศึกษา จิตใจ สังคมและสติปัญญา จนเกิดความรู้ความสามารถในอนาคตต่อไปได้

3.  ในฐานะที่ท่านเป็นนักศึกษาวิชาชีพครู จงให้นิยามการศึกษาตามความคิดเห็นของท่าน

ตอบ        การศึกษา คือ สิ่งที่ขัดเกลาความคิด เสริมสร้างความรู้ พัฒนาทางด้านสติปัญญา และยกระดับจิตใจของตนให้สูงขึ้น เป็นการสร้างความรู้สร้างประสบการณ์ให้แก่ตัวเรา

4.  ความมุ่งหมายทั่วไปและความมุ่งหมายเฉพาะเหมือนหรือต่างกันอย่างไร

ตอบ        เหมือนกัน  เพราะ  ความมุ่งหมายเฉพาะ เป็นความมุ่งหมายที่แยกย่อยจากความมุ่งหมายทั่วไป เป็นเฉพาะเรื่อง เช่น ความมุ่งหมายหลักสูตรแต่ละระดับ,  เฉพาะรายวิชาหรือเนื้อหาวิชา   เป็นต้น

5.  ความมุ่งหมายคืออะไร ความมุ่งหมายการศึกษาระดับชาติ ความมุ่งหมายการศึกษาแต่ละระดับ ความมุ่งหมายระดับหลักสูตร และความมุ่งหมายระดับหมวด และความมุ่งหมายระดับการสอน มีความสัมพันธ์หรือแตกต่างกันอย่างไร

ตอบ        ความมุ่งหมาย  คือ  แนวคิดหรือปรัชญาที่บุคคลกำหนดไว้ล่วงหน้า  ในการทำกิจกรรมใดๆโดยมีการวางแผนสำหรับเป็นแนวปฏิบัติเพื่อให้ลุล่วงและเกิดวัตถุประสงค์  ดังนั้น ความมุ่งหมายทุกระดับ  จึงต้องสอดคล้องสัมพันธ์กัน  เพื่อจะได้บรรจุผลลัพธ์และถูกต้องตามกฎหมาย

6.  องค์ประกอบที่ใช้กําหนดความมุ่งหมายของการศึกษามีอะไรบ้าง จงอธิบาย

ตอบ  1.ปรัชญาการศึกษา เป็นแนวทางที่กำหนดตามความมุ่งหมาย และกำหนดทิศทาง ให้การศึกษาดําเนินการไปในแนวทางของปรัชญา

       2.จิตวิทยาการศึกษา คํานึงถึงผู้เรียนเกี่ยวกับผู้เรียน กระบวนการเรียน การแนะแนว การกำหนดความมุ่งหมายของการศึกษานําไปสู่พัฒนาการของผู้เรียน วิธีวัดคุณค่า เพื่อกำหนดความมุ่งหมายให้สอดคล้องกับความต้องการ

       3.ใการจัดการศึกษา เพื่อตอบสนองความต้องการของสังคม สืบสานวัฒนธรรม ปกครองระบอบประชาธิปไตย ความมุ่งหมายของการศึกษาเพื่อให้บุคคลสามารถปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อม และการดําเนินชีวิตของตนเองให้เข้ากับสภาพสังคมปัจจุบัน

       4.บริบทของชุมชน รวมทั้งฐานะทางเศรษฐกิจของคนใน แหล่งวิทยากรของคนในชุมชน ซึ่งการดําเนินการศึกษา อาศัยคนในชุมชน แหล่งเรียนรู้ ทรัพยากรในท้องถิ่น ความมุ่งหมายจําเป็นต้องนําสิ่งที่กล่าวถึงมากำหนดเป็นความมุ่งหมายของการศึกษา

            5.ต่างประเทศที่มีความสัมพันธ์กัน  เป็นวิธีที่ทําให้ทราบว่า การจัดการศึกษาของประเทศต่าง ๆ มีผลกระทบต่อการพัฒนาประเทศเรา เช่น การเปิดเสรี สมาคมอาเซียน จะมีผลกระทบต่อการศึกษาเราจําเป็นต้องวิเคราะห์สภาพสังคมบริบทของเราและของประเทศในกลุ่มสมาคมอาเซียน แล้วนํามากำหนดเป็นจุดมุ่งหมายให้สอดคล้องกัน  

            6.เทคโนโลยี เป็นผลทําให้การจัดการศึกษาสะดวกและเป็นไปอย่างรวดเร็ว เปิดโลกการติดต่อสื่อสารได้ทุกมุมของโลก จะต้องนําหลักการทางวิทยาศาสตร์มาประดิษฐ์เป็นเครื่องมือ เครื่องใช้วัสดุอุปกรณ์การสอนหลากหลาย การกำหนดเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาประกอบ กับความสะดวกรวดเร็วทันต่อสถานการณ์

7.ทำไมการจัดการศึกษาไทยสมัยต่าง ๆ จึงต้องกําหนดความมุ่งหมายการศึกษา ที่จะบ่งบอกความเป็นมาของการศึกษาไทยได้หรือไม่อย่างไร

จงอธิบาย

ตอบ การศึกษาของคนไทยมีความเป็นมาตั้งแต่สุโขทัยจนมาถึงปัจจุบัน  มีเป้าหมายเพื่อพัฒนาคนไทยให้เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ในทุกๆด้าน  ทั้งด้านความรู้  ความสามารถและด้านคุณธรรมจริยธรรม สาเหตุที่ทำให้ต้องกำหนดความมุ่งหมายของการศึกษา  นั่นคืออาศัยบริบทของชุมชน  ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศและความก้าวหน้าทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี  และจะมีความแตกต่างกันไปตามสภาพของสังคม  ซึ่งจากการกำหนดความมุ่งหมายของการศึกษาในสมัยต่างๆ สามารถบ่งบอกถึงความเป็นมาและสภาพของการศึกษาของสังคมไทย ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันได้อย่างรู้แก่นแท้

8. ในฐานะท่านเป็นนักศึกษาวิชาชีพครู ท่านคิดว่าการศึกษามีความสำคัญต่อประเทศอย่างไร จงอธิบาย

ตอบ การศึกษาสำคัญต่อประเทศชาติอย่างมาก  เพราะการศึกษามีบทบาทต่อบุคคล  สังคม  ประเทศและมวลมนุษยชาติ  การศึกษาจะช่วยให้ประเทศพัฒนาก้าวหน้าและพัฒนา

9.     แนวคิดพุทธทาสภิกขุ ได้กล่าวว่า การศึกษาเพื่อมนุษย์จะมีโอกาสได้สิ่งที่ดีที่สุด สิ่งที่มนุษย์ควรจะได้โดยการทำลายซึ่งสัญชาตญาณอย่างสัตว์ แล้วมีการประพฤติกระทำอย่างมนุษย์ที่มีจิตใจสูงโดยสมบูรณ์ และสิ่งที่ดีที่สุดตามหลักศาสนาพุทธที่ว่า กินอยู่อย่างพอดี อย่ากินส่วนเกินอย่าใช้ส่วนเกินเพื่อจะให้เป็นไปได้อะไรอีกอันหนึ่งซึ่งสูงสุดเรียกว่า “บรมธรรม” และการศึกษา เพื่อธรรมาธิปไตยและเป็นเรื่องคนมีปัญญา ต้องมีปัญญาแท้จริงสูงสุด เห็นด้วยหรือไม่อย่างไร จงอธิบาย

ตอบ  เห็นด้วย  เพราะ  การศึกษาเป็นสิ่งที่ช่วยยกระดับจิตใจของมนุษย์ให้สูงขึ้นทั้งทางกาย  จิตใจ และอารมณ์  การมีปัญญาจะต้องมีการศึกษาเล่าเรียน  ฝึกฝนในด้านต่างๆเพื่อพัฒนาตนเองให้มีศักยภาพมากยิ่งขึ้น

10.   แนวคิดของนักการศึกษาไทยที่ท่านชอบมากที่สุด 1 ท่าน แสดงทัศนะของท่านต่อแนวความคิดการจัดการศึกษาของไทย

ตอบ พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 ได้ให้ความหมายคำว่า “การศึกษา” ว่า กระบวนการเรียนรู้เพื่อเจริญงอกงามของบุคคลและสังคมโดยการถ่ายทอดความรู้  การฝึก  การอบรม  การสืบสานทางวัฒนธรรม การสร้างสรรค์จรรโลกความก้าวหน้าทางวิชาการ  สร้างองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นจากการจัดสภาพแวดล้อมสังคม  การเรียนรู้และปัจจัยเกื้อหนุนให้บุคคลเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต